T24 Kültür Sanat
Arkeolog Erman Ertuğrul’un yazdığı ‘Arkeofili: Arkeoloji Meraklısının El Kitabı’, Mundi Yayınevi’nden çıktı.
Arkheos ve philios sözlerinin birleşiminden oluşan ‘Arkeofil’ sözü, “eskiyi seven, eskiye ilgi duyan” manasına geliyor. Erman Ertuğrul, kitabın önsözünde bu kelimeyi şöyle tanımlıyor:
“Geçmişte yaşamış insanları ve onların günlük hayatlarını merak etmekten ve üzerine baş yormaktan daha eğlenceli ne olabilir? Üstelik bunun için arkeolog olmanıza da gerek yok!
Belki antik kentte gördüğünüz yıpranmış bir sütuna, tahminen dedenizden kalan bir cep saatine, tahminen de sahafta bulduğunuz, içi notlarla dolu eski bir kitaba bakarken bunlara kimlerin elinin değdiğini, nelere tanıklık etmiş olabileceklerini düşünerek uzaklara dalıyorsanız, hayal dünyanızda o devirlere seyahat yapıyorsanız, yani özcesi eski olan her şeye ilgi duyan biriyseniz, siz de bir arkeofilsiniz!”
Uzak geçmişle ilgili en merak edilen sorular üzerine, karmaşık tabirler kullanmadan, kolay anlaşılır üslupla verilmiş karşılıklar okumak isteyen tüm “geçmiş meraklısı” zihinler için olduğu belirtilen kitap yedi kısımdan oluşuyor.
Göbeklitepe’deki beşerler dev taşları oyup bunları muhakkak bir tertipte yerleştirirken ne amaçlıyorlardı? Bir Homo sapiens ve bir Neandertal birinci sefer karşılaştığında ne hissetti? Piramitler nasıl yapıldı? Kolezyum üzere Antik Roma yapıları nasıl hâlâ ayakta durabildiği üzere soruların peşine düşen kitaptan tadımlık bir kısım aşağıdan okunabilir:
|
İnsanlar neden yapıları gömer? Neolitik Çağ’da, özellikle Yakındoğu ve Anadolu’da hem yaşam alanlarının hem de özel yapıların kasıtlı olarak gömüldüğü biliniyor. Göbeklitepe’yle aşağı üst çağdaş olan Karahantepe’de de özel yapıların içi toprakla doldurularak gömülüyordu. Burada inşa edilen yapılar için harcanan emek ve vakit göz önünde bulundurulduğunda, insanların sonradan yapılarını gömmeleri bu uygulamaya özel bir mana yüklediklerini gösteriyor. Bir yapıyı gömmek çok zahmetli ve somut karşılığı olmayan bir işti. Münasebetiyle bu beşerler için kasıtlı gömme uygulaması yapının terk edilmesinden daha fazlasını söz ediyor olmalıydı. Bu dönemlerde yapıların neden gömüldüğünü kesin olarak belirlemek çok güç olsa da birkaç farklı yorum yapılabilir. Tahminen bu yapıları gömmek, onları doğal etkenlere karşı müdafaa altına almak ve yapısal bütünlüğünü uzun süre koruma etmek için bir yöntemdi. Keza yapıların gömülmesi tahminen de vefat etmiş önemli kişiler yahut olaylar için düzenlenen anma törenlerinin bir parçasıydı ve ölen kişilerin yahut olayların anısını muhafaza hedefi taşıyordu. Söz konusu yapılar, makul bir kullanım süresi sonunda, bu alanların “kutsallığı”nı korumak maksadıyla özellikle gömülebileceği üzere, önder değişimleri üzere toplumsal olaylar, eski yapıların gömülmesi ve üzerine yeni yapıların inşa edilmesiyle de simgelenmiş olabilir. |
|
İçindekiler Önsöz: Siz de bir ‘arkeofil’ misiniz? Bölüm Bir: Hafriyatın İçinden Arkeolojik kalıntılar neden toprak altında kalır? Bölüm İki: Biz ve Diğerleri Türümüz Homo Sapiens ne vakit ortaya çıktı? Bölüm Üç: Günlük Yaşam Geçmişte bayanlar toplayıcı, erkekler avcı mıydı? Bölüm Dört: Hayvan Dostlarımız Köpekler ne vakit insanın en düzgün dostu oldu? Bölüm Beş: Kıymetli Kişiler Buz Adam Ötzi’yi kim öldürdü? Bölüm Altı: Anıtsal Yapılar Göbeklitepe neden bu kadar kıymetli? Bölüm Yedi: Efsaneler Atlantis diye bir yer nitekim var mı? |
Erman Ertuğrul kimdir?
Arkeoloji lisansını tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Tarihöncesi Arkeolojisi Bölümü’nde yüksek lisansını yapan ve halihazırda birebir üniversitede toplumsal arkeoloji üzerine doktora tezini yazmakta olan Erman Ertuğrul, Eskişehir, Bursa ve Kırklareli üzere Türkiye’nin farklı yerlerindeki arkeolojik hafriyatlarda uzun yıllar görev aldı.
Çeşitli etkinliklerde “arkeolojiye giriş” ve “toplumsal arkeoloji” üzerine söyleşiler verdi. Birçok mecmua ve gazetede arkeoloji üzerine yazılar yazan Ertuğrul, “Herkes için arkeoloji!” mottosuyla yola çıkan ve arkeolojiyle toplum ortasında bir köprü olmayı amaçlayan Arkeofili isimli dijital oluşumun da kurucusu ve editörüdür.